Wikipedia

Georgische Sprache

südkaukasische Sprache, Amtssprache in Georgien
(Weitergeleitet von ISO 639:ka)
Georgisch ist eine Weiterleitung auf diesen Artikel. Weitere Bedeutungen sind unter Georgisch (Begriffsklärung) aufgeführt.

Die georgische Sprache (Eigenbezeichnung ქართული ენა kartuli ena) ist die Amtssprache in Georgien und wird von etwa vier Millionen Menschen gesprochen (Stand 2013).

Georgisch
ქართული
Kartuli

Gesprochen in

Georgien Georgien,
Armenien Armenien,
Aserbaidschan Aserbaidschan,
Griechenland Griechenland,
Iran Iran,
Russland Russland,
Turkei Türkei
Sprecher 4 Millionen
Linguistische
Klassifikation
Offizieller Status
Amtssprache in Georgien Georgien
Sprachcodes
ISO 639-1

ka

ISO 639-2 (B) geo (T) kat
ISO 639-3

kat

Das Georgische gehört mit Mingrelisch, Lasisch und Swanisch zu den südkaukasischen Sprachen.

Zur Schreibung der georgischen Sprache wird die Alphabetschrift Mchedruli verwendet, die 33 Buchstaben aufweist.

Phonologie

Bearbeiten
In diesem Abschnitt fehlen noch folgende wichtige Informationen:
Phonologie ist sehr knapp gehalten.
Hilf der Wikipedia, indem du sie recherchierst und einfügst.

Georgisch hat fünf vokalische und 28 konsonantische Phoneme, darunter auch Ejektive. Die Konsonanten können sehr große Konsonantencluster bilden (zum Beispiel der Name der georgischen Stadt Mzcheta, oder, als Extrembeispiel, der georgische Zungenbrecher „ihr pellt uns“ oder „ihr ruiniert uns“: gvprzkvnit). Jedes Phonem wird durch je einen bestimmten georgischen Buchstaben dargestellt.

Jedes georgische Nomen im Nominativ endet mit einem Vokal.

Endungen der Nomina (Substantive) im Nominativ Singular
ა (a) ე (e) ი (i) ო (o) უ (u)
დედა (deda) Mutter მზე (mse) Sonne ქალი (kali) Frau გოგო (gogo) Magd ძუ (dsu) Weibchen
მამა (mama) Vater მთვარე (mtware) Mond კაცი (kazi) Mann ლოქო (loko) Wels ბრუ (bru) Schwindel
ბებია (bebia) Großmutter დღე (dghe) Tag ფესვი (péswi) Wurzel წყარო (zqaro) Quellbach ყრუ (q’ru) Taub
ბაბუა (babua) Großvater ღამე (ghame) Nacht ხვადი (chwadi) Männchen ოქრო (okro) Gold ბრგუ (brgu) Stotterer

Betonung

Bearbeiten

Im Unterschied zu den Sprachvarianten und Dialekten des Georgischen ist die Betonung der literarischen Sprache sehr schwach. Bei zwei- und dreisilbigen Wörtern liegt die Betonung meistens auf der ersten, bei viersilbigen auf der zweiten Silbe.

  • ცა (tsa) – der Himmel; ხე (che) – der Baum; კი (ki) – Ja, ხო (cho) – Jawohl; რუ (ru) der Bach; კუ (ku) die Schildkröte.
  • კაბა (kaba) das Kleid; თათი (tati) – die Pfote; თითი (titi) – der Finger; დიდი (didi) groß; გოგო (gogo) – das Mädchen, Magd; ძაძა (dsadsa) – das Trauerkleid; ძუძუ (dsudsu) – die Brust (eines Menschen).
  • გათავდა (gatawda) – ausgegangen; გადაიწვა (gadaizwa) – ausgebrannt.
  • გაგვიწვიმდა (gagwitswimda) – Es fing (uns = mit Dat. ethic.) an, zu regnen; გამოიდარა (gamoidara) – Es ist wieder gutes Wetter (= Es hörte auf, zu regnen); გაგვიმართლა (gagwimartla) – Wir hatten Glück.
  • გაფუჭებული (gaputschebuli) – kaputt; გაკეთებული (gaketebuli) – gemacht.
  • მასწავლებელი (maßzawlebeli) – der Lehrer; მატარებელი (matarebeli) – der Zug; დამრიგებელი (damrigebeli) – der Tutor.
  • ჭამა-სმა (tschama-ßma) – das Essen und Trinken; მიმოსვლა (mimoßwla) – der Verkehr; მისვლა-მოსვლა (mißwla-moßwla) – das Kommen und Gehen.

Satzmelodie

Bearbeiten

Ja-Nein-Fragen werden – anders als im Deutschen – mit einer steigend-fallenden Intonation realisiert.

Grammatik

Bearbeiten

Für die georgische Sprache ist sowohl die Agglutination als auch die Wurzelflexion kennzeichnend. Eine Besonderheit ist das Fehlen des grammatischen Geschlechts (Genus), und das Substantiv kennt weder einen bestimmten noch einen unbestimmten Artikel.

Statt der zum Beispiel im Deutschen üblichen Präpositionen verwendet das Georgische Postpositionen, die entweder allein stehen oder an das Nomen angefügt werden können. Ein deutsches Beispiel für eine Postposition ist „den Fluss entlang“. Georgisch hat 7 Fälle (Nominativ, Dativ, Genitiv, Instrumental, Adverbial (Essiv und Translativ), Vokativ und Ergativ). Der Ergativ tritt als Subjektkasus mit bestimmten Verbformen auf, nämlich beim Aorist und Optativ transitiver Verben. Georgisch ist also eine Split-Ergativsprache. Wie in den meisten flektierenden Sprachen ist die Wortstellung relativ frei. Die konjugierten Formen des Verbs markieren einen Bezug sowohl zum Subjekt als auch zum direkten oder indirekten Objekt des Satzes.

Es gibt also nicht nur eigene Formen für „ich sehe“ (wchedaw), „du siehst“ ((h)chedaw) usw., sondern auch für „ich sehe dich“ (gchedaw), „ich sehe euch“ (gchedawt), „du siehst mich“ (mchedaw), „du siehst uns“ (gwchedaw), „du siehst ihn“ ((h) chedaw) usw.

Während sich die indogermanischen Sprachen verschiedener Zeiten bedienen, um Gegenwärtiges, Vergangenes, Zukünftiges und Mögliches darzustellen, kommen im Georgischen elf sogenannte mzkriwi (=> Reihen. Englische Schreibweise in Grammatikbüchern = mtskrivi) zum Einsatz. Auch sie ordnen der Zeit des Geschehens eine bestimmte Verbform zu, jedoch tritt durch Agglutination nicht nur eine Änderung des Verbs auf, sondern auch Subjekt und Objekt des Satzes ändern den Fall, in dem sie stehen. Beispielsweise steht bei den Formen der Präsens- und Futurgruppe das Subjekt meist im Nominativ, bei den Formen der Aoristgruppe teils im Nominativ, teils im Ergativ (abhängig von der Transitivität des Verbs) und bei den Formen der Perfektgruppe im Dativ; ähnlich ändert sich der Kasus des Objekts. Auch die hohe Anzahl unregelmäßig flektierter (insbesondere suppletiver) Verben ist auffällig, zum Beispiel beim Verb für „sagen“, das mehrere Stämme hat: eubneba (Präsens) „er sagt es ihm“, ’etqwis (Futur) „er wird es ihm sagen“, utchra (Aorist) „er sagte es ihm/hat es ihm gesagt“, utkwams (Perfekt) „er hat es ihm (offensichtlich) gesagt“.

Satzarten im Georgischen

Bearbeiten

Deklarativsätze

Bearbeiten
  • Musteraussagesatz: Anna arbeitet als Bibliothekarin.
Wortstellungsmöglichkeiten des einfachen Aussagesatzes
Georgisch Duden-Transkription Beschreibung/Bemerkung
ანა მუშაობს ბიბლიოთეკარად. (ana muschaobß bibliotekarad)
ანა ბიბლიოთეკარად მუშაობს. (ana bibliotekarad muschaobß)
ბიბლიოთეკარად მუშაობს ანა. (bibliotekarad musachobß ana) Mit Betonung darauf, was Anna macht

Interrogativsätze

Bearbeiten
Fragesätze ohne Fragewort
Bearbeiten
  • Musterfragesatz: Wohnt Anna in Berlin?
Wortstellungsmöglichkeiten eines georgischen Fragesatzes
mit semantischen Konotierungen
Georgisch Duden-Transkription Bemerkung / Semant. Hauptakzent
ანა ბერლინში ცხოვრობს? (ana berlinschi zchowrobß?) (Ob Anna in Berlin wohnt.)
ბერლინში ცხოვრობს ანა? (berlinschi zchowrobß ana?) (Ob Anna in Berlin wohnt.)
ანა ცხოვრობს ბერლინში? (ana zchowrobß berlinschi?) (Ob Anna! (<= !) in Berlin wohnt.)
ბერლინში ანა ცხოვრობს? (berlinschi ana zchowrobß?) (Ob Anna (<= !) in Berlin (<= !) wohnt.)
ცხოვრობს ბერლინში ანა? (zchowrobß berlinschi ana?) (Ob Anna in Berlin (<= überhaupt!) wohnt.)
ცხოვრობს ანა ბერლინში? (zchowrobß ana berlinschi?) (Ob Anna in Berlin wohnt (<= überhaupt).)
Fragesätze mit Fragewort
Bearbeiten
  • Musterfragesatz: Wo wohnt Anna?
Wortstellungsmöglichkeiten
Georgisch Duden-Transkription
სად ცხოვრობს ანა? ßad zchowrobß ana?
ანა სად ცხოვრობს? ana ßad zchowrobß?

Imperativsätze

Bearbeiten

Befehlssatzmuster 1

Singular und Plural
Georgisch Duden-Transkription Deutsche Bedeutung Bemerkung
დაჯექი მეორე მხარეს! (dadsheki meore mchareß!) Setz Dich auf die andere Seite! Einzahlform
დაჯექით მეორე მხარეს! (dadshekit meore mchareß!) Setzt Euch auf die andere Seite! Mehrzahlform

Befehlssatzmuster 2

Singular und Plural der Höflichkeitsformen
Georgisch Duden-Transkription Deutsche Bedeutung Bemerkung
დაბრძანდი მეორე მხარეს! (dabrdsandi meore mchareß!) Setz Dich auf die andere Seite! Einzahlform
დაბრძანდით მეორე მხარეს! (dabrdsandit meore mchareß!) Setzt Euch auf die andere Seite! Mehrzahlform
Setzen wir uns auf die andere Seite
Georgisch Duden-Transkription Deutsche Bedeutung Bemerkung
დავჯდეთ მეორე მხარეს! (dawdshdet meore mchareß!) Setzen wir uns auf die andere Seite! nicht normativ, aber weit verbreitet
დავსხდეთ მეორე მხარეს! (dawßchdet meore mchareß!) Setzt Euch auf die andere Seite! gebraucht von normbewussten Sprechern

Wortschatz und Wortbildung

Bearbeiten

(Grund)wortschatz

Bearbeiten

(Inhaltlich orientiert nach Swadesh-Liste)

Familie

Bearbeiten
  • (e) Familie - ოჯახი (odsháchi), კერა (kéra) = (r) Herd, კომლი (kómli),
    • ოჯახობა (odsháxoba), ცოლ-შვილი (zól-schwili), სახლეული (ßachléuli), სახლობა (ßáchloba)
Familienmitglied(er) - ოჯახის წევრ(ებ)ი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription Parallele od. Koseformen Dialekt. Formen
Mutter დედა - déda დე (de), დედი (dédi) ნენა (néna), ნენი (néni), ნანა (nána)
Vater მამა - máma მა (ma), მამი (mámi), მამიკო (mámiko) ბაბა (bába), ბაბაია (babaía)
Großmutter ბებია - bébia ბე (be), ბები (bébi), ბებიკო (bébiko) დიდედა (dídeda)
Großvater ბაბუა - bábua ბაბუ (bábu), ბაბუკო (bábuko) პაპა (pápa)
Kind შვილი - schwíli შვილიკო (schwíliko) ძე (dse), ქალი (káli),
Tochter ქალიშვილი - kálischwíli ასული (áßuli), შვილი (schwíli) ძღაბი (dzghábi), გოგო (gógo)
Sohn ვაჟიშვილი - vazhischwili ძე (déd-mama), შვილი (schwíli) ბიჭი (bítschi)
die Eltern მშობელი - mschóbeli მშობლები (mschóblebi) დედ-მამა (déd-mama)
Enkelkind შვილიშვილი - schwilischwíli შვილი (schwíli) ბადიში (bádischi)

Menschlicher Körper

Bearbeiten
Körperteile, Organe - სხეულის ნაწილები, ორგანოები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Kopf თავი - táwi
der Nacken კეფა - kéfa
der Schädel ქალა - kála
der Hals კისერი - kíseri
das Genick ქეჩო (kétscho); კინჩხი (kíntschchi)
die Kehle ყელი - kéli
der Kehlkopf ხორხი - chórchi
der Gaumen სასა - ßàßa
die Fontanelle ყიფლიბანდი - qíflibandi
die Schläfe საფეთქელი - sapétkeli
das Auge თვალი - twáli
das Augenlid ქუთუთო - kútuto
die Wimper წამწამი - zámzami
die Braue წარბი - zárbi
die Stirn შუბლი - schúbli
das Ohr ყური - qúri
das Ohrläppchen ბიბილო - bíbilo
die Nase ცხვირი - zchwíri
der Mund პირი - píri
das Gesicht სახე - ßáche, Jargon => სიფათი - ßífati
die Lippe ტუჩი - tútschi, => Poet. - ბაგე báge
die Zunge ენა - éna
der Zahn კბილი - kbíli
der Kiefer ყბა - qba, ღრანჭი - ghrántschi
der Finger თითი - títi
die Zehe ფეხის თითი - péchis títi
der Nagel ფრჩხილი - prtschchíli
der Arm მკლავი - mkláwi
der Ellbogen ნიდაყვი - idakwi
die Achselgrube იღლია - íghlia
der Fuß ტერფი - térpi
das Bein ფეხი - péchi
der Körper სხეული - ßchéuli
die Muskel კუნთი - kúnti
die Haut კანი - káni
das Haar თმა - tma
der Schopf ქოჩორი - kótschori
die Bart წვერი - zwéri
das Schamhaar ფანჩარი - pántschari
der Brustkorb მკერდი - mkérdi
die Brust ძუძუ - dsúdsu
die Schulter მხარი - mchári
das Kreuz წელი - zéli
der Wirbel ხერხემალი - cherchémali
der Bauch მუცელი - múzeli
der Nabel ჭიპი - tschípi
die Drüse ჯირკვალი - dshírkwali
der Schoß კალთა - kálta
das Knie მუხლი - múchli
der Schenkel ბარძაყი - bárdsaqi
die Hüfte თეძო - Thédso
der Unterschenkel წვივი - zwíwi
die Ferse ქუსლი - kúsli
das Glied ასო - áßo, Grob. => ყლე yle
der Arsch ტრაკი - tráki
der Anus – proktos პროჭი - prótschi
das Herz გული - gúli
die Handfläche ხელის გული - chélis gúli
die Faust მუშტი - múschti, მუჭი - mútschi
das Handgelenk მაჯა - mádsha
die Hand ხელი - chéli
die Leber ღვიძლი - ghwídsli
die Niere თირკმელი - tírkmeli, Dialekt. => ჭაჭა - tschátscha
die Lunge ფილტვი - píltwi
das Gehirn ტვინი - twíni

Personalpronomina

Bearbeiten
Persönliches Fürwort - პირის ნაცვალსახელი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription Dialekt. od. parallele Formen
ich (die 1. Pers. Sg.) მე - me -
du (die 2. Pers. Sg.) შენ - schen შე (Vokativ: sche)
er, sie, es (die 2. Pers. Sg.) ის - iß; Für Ergativ: მას - (maß) ეგი (egi) – 'der', იგი (ígi) – 'jener'
wir (die 1. Pers. Pl.) ჩვენ - tschwen -
ihr (die 2. Pers. Pl.) თქვენ - tkwen თქვე - (Vokativ:tkwe)
sie (die 3. Pers. Pl.) ისინი - íßini; Für Ergativ: მათ - (math) ეგენი (égeni), იგინი (ígini)
Sie (Höflichkeitsform) თქვენ - tkwen Siehe die 2. Pers. Pl.
Bearbeiten
RECHTS und LINKS im Georgischen
Deutsch Georgisch Duden-Transkription Abgeleitet von Bemerkung
rechts მარჯვნივ (márdshwniw) der rechten Hand მარჯვე (márdshve) Fleißig, გამარჯვება (gamardshweba) Sieg
links მარცხნივ (márzchniw) der linken hand მარცხი (márzchi) Niederlage, დამარცხება (damárzcheba) Niederlage
gerade პირდაპირ (pírdapir) vom Mund (Gesichtsrichtung) aus პირდაპირი (pirdápiri) geradlinig

Possessiva

Bearbeiten
Besitzanzeigendes Fürwort - პირის ნაცვალსახელი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription Bemerkung
mein ჩემი - tschémi Kein Genusunteschied
dein შენი - schéni Kein Genusunteschied
sein, ihr, sein მისი - míßi Kein Genusunteschied
unser ჩვენი - tschwéni Kein Genusunteschied
euer თქვენი - tkwéni Kein Genusunteschied
sein მათი - máti Kein Genusunteschied
Ihr (Höflichkeitsform) თქვენი - tkwéni Kein Genusunteschied

Demonstrativa

Bearbeiten
Hinweisendes Fürwort (für Personen) - ჩვენებითი ნაცვალსახელი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription Parallele od. Dialekt. Formen Bemerkung
dieser (hier!) ეს - eß ეგი - egi hier (an der Stelle)
dieser (dort!) ის - iß იგი - igi dort (von hier entfernt)

Hinweisende Wörter für Personen und Orte überschneiden sich in manchen Dialekten.

Hinweisendes Fürwort (für Orte) - ადგილის ნაცვალსახელი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription Parallele od. Dialekt. Formen Bemerkung
hier აქ - ak აგერ - agér, აქე - aké hier (an der Stelle)
dort იქ - ik ეგერ - éger dort (entfernt)
Da! აი! - aí ა! - a Dies hier od. Dies dort

Interrogativa

Bearbeiten
Fragewörter - კითხვითი სიტყვები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
wer? ვინ? - win
was? რა? - ra; რას? - raß
wessen? ვისი? - wíßi; რისი? - ríßi
wo? სად? - ßad
wohin? საით? - ßáit
wie? როგორ? - rógor

Farben

Bearbeiten
Bezeichnungen der Farben - ფერი, ფერები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
schwarz შავი - scháwi
weiß თეთრი - théthri
blau ლურჯი - lúrdshi
grün მწვანე - mzváne
rot წითელი - zítheli
grau რუხი - rúchi

Vögel

Bearbeiten
die Vögel - ფრინველები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Vogel ფრინველი - prínveli
der Nestvogel ბარტყი - bártqi
der Flügel ფრთა - prta
der Feder ბუმბული - búmbuli, dialekt. => ბუნდღა - búndgha
die Daune ბურტყლი - búrtqli
der Schnabel ნისკარტი - nískarti
das Ei კვერცხი - kwérzchi
die Klaue; (die Kralle) კლანჭი - klántschi
das Huhn ქათამი - kátami
das Huhn დედალი - dédali
das Küken წიწილა - zízila
der Hahn მამალი - mámali
das Hähnchen ყვინჩილა kwíntschila
die Gans ბატი - báti
das Gänseküchlein ბჟიტი - bzhíti
die Ente იხვი - íchwi, Dialekt. => კვატი - kwáti
das Perlhuhn ციცარი - zízari
der Truthahn ინდაური - indáuri
der Fasan ხოხობი chóchobi
der Fink სკვინჩა - skwíntscha
die Lerche ტოროლა - tórola
das Nest; (der Horst) ბუდე - búde
fliegen ფრენა - préna

Tiere

Bearbeiten
die Tiere - ცხოველი
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Hund ძაღლი - dsághli
die Katze კატა - káta
die Kuh ძროხა - dsrócha
das Kalb ხბო - chbo
der Stier ხარი - chári; ბუღა búgha
das Schwein ღორი - ghóri
das Wildschwein ტახი - táchi
das Ferkel ბურვაკი - búrwaki, გოჭი - gótschi
die Borsten ჯაგარი - dshágari
der Büffel კამეჩი - kamétschi
die Büffelkuh ფური - púri
die Ziege თხა - tcha
das Zicklein თიკანი - tíkani
das Schaf ცხვარი - zchwári
der Widder ვერძი - wérdsi
das Pferd ცხენი - zchéni
die Stute ფაშატი - páschati
der Esel ვირი - wíri
das Maultier ჯორი - dshóri
das Weibchen ძუ - dsu; ნეზვი (Ziege, Schwein usw.) – nésvi
das Männchen ხვადი - chwádi
die Zitze ძუძუ - dsúdsu
das Euter ჟიქანი - dshíkani
der Schlund, die Kehle ხახა - chácha
der Luchs ფოცხვერი - pózchweri
die Herde ჯოგი - dshógi

Fische

Bearbeiten
die Fische - თევზები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Fisch თევზი - tévsi
der Rogen, (der Laich) ქვირითი - kwíriti
die Schuppe ქერცლი - kérzli
die Forelle კალმახი - kálmachi
der Wels ლოქო - lóko, ღლავი - ghláwi
der Stör ზუთხი - súthchi, თართი tharthi
der Hering ქაშაყი - qáschaqi
der Lachs ორაგული - oráguli
die Barbe წვერა - zwéra
der Gründling ციმორი - zímori

Pflanzen

Bearbeiten
die Pflanzen - მცენარეები
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Baum ხე - che
die Pflanze მცენარე - mzénare
die Same თესლი - tésli
das Korn (das Getreide) მარცვალი- márzvwali
die Reife მწიფე - mzipe
unreif მკუხე - mkúche
die Eiche მუხა - múcha
die Eichel რკო - rko
der Wald ტყე - tqe
die Tanne ნაძვი - nádswi
die Edeltanne სოჭი - ßótschi
die Wildbirne პანტა - pánta
die Ulme თელა - théla
der Hopfen სვია - ßwia
die Hagebuche რცხილა - rzchíla
der (große) Zweig ტოტი - tóti; შტოი - schtói
der (kleine) Zweig რტო - rto
der Stengel ღერო - ghéro
der Stiel ღერი - ghéri
der Lauch პრასა - práßa
der Koriander ქინძი - kíndsi
die Minze პიტნა - pítna
der Pfeffer პილპილი - pílpili
der Estragon ტარხუნა - tárchuni
der Mais სიმინდი - ßímindi
der Maiskolben ტარო - táro
die Rinde ქერქი - kérki

Wein

Bearbeiten
Der Wein – (ghwíno) ღვინო
Deutsch Georgisch mit Dudentranskription
der Weinbau მევენახეობა - mewenachéoba
der Weinbauer მევენახე - mewénaxe
der Weinstock ვენახი - wénachi, ვაზი - wási
der Weinberg ზვარი - swári
die Weintraube ყურძენი - qúrdseni
die Weintraubenbeere ყურძნის მარცვალი - márzwali
der Weintraubenkern წიპწა - zípza
die Weinlese რთველი - rtwéli; სთველი - ßtwéli
die Weinranke ვაზის რქა - wásis rka
der Weinschlauch ტიკი - tíki
der Weinkeller მარანი - márani
der Weißwein თეთრი ღვინო - tétri ghwíno
der Tischwein სუფრის ღვინო - tétri ghwíno
der Rotwein წითელი ღვინო - tétri ghwíno
der Weinessig ძმარი - dsmári
(das) Verschalen დაძმარება - dadsmáreba
das Auspressen დაწურვა - dazúrva
das Weinhorn ყანწი - qánzi

Wortbildung der Numeralia

Bearbeiten

Das georgische Zahlensystem ist bis 100 gemischt dezimal-vigesimal. zum Beispiel:

Grundzahlen und Ordnungszahlen im Vergleich

Bearbeiten
Numeralia Cardinalia und Numeralia Ordinalia
auf Deutsch – Wie viele? auf Georgisch - რამდენი? (ramdeni?) auf Deutsch – der (die, das) Wievielte? auf Georgisch - მერამდენე? (meramdene?)
eins ერთი - erti Der (die, das) Erste. პირველი - pirweli
zwei ორი - ori Der (die, das) Zweite. მეორე - meore
drei სამი - ßami Der (die, das) Dritte. მესამე - meßame
vier ოთხი - otchi Der (die, das) Vierte. მეოთხე - meotche
fünf ხუთი - chuti Der (die, das) Fünfte. მეხუთე - mechute
sechs ექვსი - ekwßi Der (die, das) Sechste. მეექვსე - meekwße
sieben შვიდი - schwidi Der (die, das) Siebte. მეშვიდე - meschwide
acht რვა - rwa Der (die, das) Achte. მერვე - merwe
neun ცხრა - zchra Der (die, das) Neunte. მეცხრე - mezchre
zehn ათი - ati Der (die, das) Zehnte. მეათე - meate
elf თერთმეტი - tertmeti Der (die, das) Elfte. მეთერთმეტე - metertmete
zwölf თორმეტი - tormeti Der (die, das) Zwölfte. მეთორმეტე - metormete
dreizehn ცამეტი - zameti Der (die, das) Dritte. მეცამეტე - mezamete
vierzehn ოთხმეტი - totchmeti Der (die, das) Vierzehnte. მეთოთხმეტე - metotchmete
fünfzehn თხუთმეტი - tchutmeti Der (die, das) Fünfzehnte. მეთხუთმეტე - metchutmete
sechzehn თექვსმეტი - tekwßmeti Der (die, das) Sechzehnte. მეთექვსმეტე - metekwßmete
siebzehn ჩვიდმეტი - tschwidmeti Der (die, das) Siebzehnte. მეჩვიდმეტე - metschwidmete
achtzehn თვრამეტი - trwameti Der (die, das) Achtzehnte. მეთვრამეტე - metwramete
neunzehn ცხრამეტი - zchrameti Der (die, das) Neunzehnte. მეცხრამეტე - mezchramete
zwanzig ოცი - ozi Der (die, das) Zwanzigste. მეოცე - meoze
einundzwanzig ოცდაერთი - ozdaerti Der (die, das) Einundzwanzigste. ოცდამეერთე - ozdameerte
zweiundzwanzig ოცდაორი - ozdaori Der (die, das) Zweiundzwanzigste. ოცდამეორე - ozdameore
dreiundzwanzig ოცდასამი - ozdaßami Der (die, das) Dreiundzwanzigste. ოცდამესამე - ozdameßame
vierundzwanzig ოცდაოთხი - ozdaotchi Der (die, das) Vierundzwanzigste. ოცდამეოთხე - ozdameotche
fünfundzwanzig ოცდახუთი - ozdachuti Der (die, das) Fünfundzwanzigste. ოცდამეხუთე - ozdamechute
sechsundzwanzig ოცდაექვსი - ozdaeqwßi Der (die, das) Sechsundzwanzigste. ოცდამეექვსე - ozdameekwße
siebenundzwanzig ოცდაშვიდი - ozdaschwidi Der (die, das) Siebenundzwanzigste. ოცდამეშვიდე - ozdameschwide
achtundzwanzig ოცდარვა - ozdarwa Der (die, das) Achtundzwanzigste. ოცდამერვე - ozdamerwe
neunundzwanzig ოცდაცხრა - ozdazchra Der (die, das) Neunundzwanzigste. ოცდამეცხრე - ozdamezchre
dreißig ოცდაათი - ozdaati Der (die, das) Dreißigste. ოცდამეათე - ozdameate
einunddreißig ოცდათერთმეტი - ozdatertmeti Der (die, das) Einunddreißigste. ოცდამეერთე - ozdameerte
Grundzahlen (in Fünfer-Schritten)
Zahl Georgisch – Duden-Transkription wörtlich Deutsch
30 ოცდაათი - ozdaati zwanzig und zehn dreißig
35 ოცდათხუთმეტი - ozdatchutmeti zwanzig und fünfzehn fünfunddreißig
40 ორმოცი - ormozi zwei mal zwanzig vierzig
45 ორმოცდახუთი - ormozdachuti zwei mal zwanzig und fünf fünfundvierzig
50 ორმოცდაათი - ormozdaati zwei mal zwanzig und zehn fünfzig
55 ორმოცდათხუთმეტი - ormozdatchutmeti zwei mal zwanzig und fünfzehn fünfundfünfzig
60 სამოცი - samozi drei mal zwanzig sechzig
65 სამოცდახუთი - ßamozdachuti drei mal zwanzig und fünf fünfundsechzig
70 სამოცდაათი - ßamozdaati drei mal zwanzig und zehn siebzig
75 სამოცდათხუთმეტი - ßamozdatchutmeti drei mal zwanzig und fünfzehn fünfundsiebzig
80 ოთხმოცი - otchmozi vier mal zwanzig, vgl. franz. quatre-vingts. achtzig
85 ოთხმოცდახუთი - otchmozdachuti vier mal zwanzig und fünf fünfundachtzig
90 ოთხმოცდაათი - otchmozdaati vier mal zwanzig und zehn neunzig
95 ოთხმოცდათხუთმეტი - otchmozdatchutmeti vier mal zwanzig und fünfzehn fünfundneunzig

Wortbildung und Schreibung der Monate, der Jahre und Jahrhunderte

Bearbeiten

Monate

Bearbeiten
Monate mit Zahlen - თვე და რიცხვი
Der wievielte Mai? Georgisch Duden-Transkription Am wievielten Mai? Georgisch Duden-Transkription
der 25. Mai 25 მაისი ozdachuti maißi Am 25. Mai 25 მაისს ozdachut maißß

Jahre

Bearbeiten
Das Jahr - წელი (zeli) oder წელიწადი (zelizadi)
Deutsch Georgisch Duden-Transkription
(Das Jahr) 1970 1970 (oder wörtl. ათასცხრაასსამოცდაათი) წელი ataßzchraaßßamozdaati zeli
(Das Jahr) 2021 2021 (oder wörtl. ორიათასოცდააერთი) წელი oriataßozdaerti zeli

Jahrhunderte

Bearbeiten
Das Jahrhundert - საუკუნე (ßaukune)
Deutsch Georgisch mit/in Duden-Transkription Alternative Schreibweise Alternative Schreibweise
Das 20. Jahrhundert XX საუკუნე (meoze ßaukune) 20-ე საუკუნე მე-20 საუკუნე
Das 21. Jahrhundert XIX საუკუნე (ozdameerte ßaukune) 21-ე საუკუნე keine

Einordnung der Zeit

Bearbeiten

Einteilung der Tage

Bearbeiten
Lexikalische Zeitangabe „bis heute und davor“
Deutsch bis heute gestern vorgestern vorvorgestern
auf Georgisch დღემდე (dghemde) გუშინ (guschin) გუშინწინ (guschinzin) გუშინწინის წინ (guschinziniß zin)
Lexikalische Zeitangabe „heute, ab heute und danach“
Deutsch heute ab heute morgen übermorgen überübermorgen
auf Georgisch დღეს (dgheß) დღეიდან (dgheidan) ხვალ (chwal) ზეგ (seg) მაზეგ (maseg)
Einteilung der Tagesabschnitte
Bearbeiten
Lexikalisch und morphologisch
Deutsch (der) morgen (der) Frühmorgen (der) Mittag (der) Nachmittag (der) Abend (die) Nacht (die) Mitternacht
auf Georgisch დილა (dila) დილაადრიან (dilaadrian) შუადღე (schuadghe) ნაშუადღევი (naschuadghewi) საღამო (saghamo) ღამე (ghame) შუა ღამე (schua ghame)
auf die Frage „wann?“; „როდის?“ (rodis?) morgens frühmorgens mittags nachmittags abends nachts mitternachts
auf Georgisch დილით (dilit) დილაადრიან (dilaadrian) შუადღით (schuadghit) ნაშუადღევს (naschuadghewß) საღამოს, საღამოთი (saghamos, saghamoti) ღამით (ghamit) შუაღამეზე, შუაღამით (schuaghamese, schuaghamit)

Wochentage

Bearbeiten

Das Wort Wochentage im Georgischen (kein Kompositum) Wortverbindung wortwörtlich „Tage der Woche“

Wortbildung und Morphologische Beschreibung der Wochentage
auf Deutsch Duden-Transkription auf Georgisch
1. (der) Tag, -es, -en dghe, dghiß(a), dgheebi დღე, დღის, დღეები
2. (die) Woche, -, -n kwira, kwiriß(a), kwirebi კვირა, კვირის, კვირები
3. (der) Wochentag, -es, -e kwiriß dhe, kwiriß dghiß(a), kwiriß dgheebi კვირის დღე, კვირის დღის, კვირის დღეები

Mit „kwira“ (კვირა) bezeichnet man im heutigen Georgischen sowohl die Wörter „Sonntag“ und „die (ganze) Woche“. Im Altgeorgischen hat man für die Bezeichnung der 7 Tage einer Woche das Wort „mßgepßi“ (მსგეფსი) benutzt.

Wochentage (კვირის დღეები)
auf Deutsch Duden-Transkription auf Georgisch (Ab 4. Jhr.) auf Altgeorgisch Duden-Transkription u. Deutung
Montag orschabati ორშაბათი მთვარისა mtwarißa (Tag des Mondes)
Dienstag samschabati სამშაბათი არიასი ariaßi oder marßißa (nach Mars)
Mittwoch otchschabati ოთხშაბათი ერმესისა ermißa oder hermeßißa (nach Hermes)
Donnerstag chutschabati ხუთშაბათი აფროდიტისა aproditißa (nach Aphrodite) oder venußißa (nach Venus)
Freitag paraskewi პარასკევი დიოსისა dioßißa (nach Dionynos) od. iupoterißa (nach Jupiter)
Samstag schabati შაბათი კრონოსისა kronoßißa (nach Kronos)
Sonntag kwira კვირა მზისა msißa (Tag der Sonne)

Das Wochenende wird im Georgischen mit einem Kompositum reduplizierter Art schabat-kwira (შაბათ-კვირა wörtlich Samstag-Sonntag) gebildet.

Morphologisch-syntaktische Einordnung der Wochentage
Bearbeiten
Verteilung im Zeitraum
Sprache Wochentag Wann? Wie oft ? (Frage nach Permanenz)
auf Deutsch (der) Montag am Montag montags
auf Georgisch ორშაბათი (orschabati) ორშაბათს (orschabatß ) ორშაბათობით (orschabatobit )
auf Deutsch (der) Dienstag am Dienstag dienstags
auf Georgisch სამშაბათი (ßamschabati) სამშაბათს (ßamschabatß ) სამშაბათობით (ßamschabatobit )
auf Deutsch (der) Mittwoch am Mittwoch mittwochs
auf Georgisch ოთხშაბათი (otchschabati) ოთხშაბათს (otchschabatß ) ოთხშაბათობით (otchschabatobit )
auf Deutsch (der) Donnerstag am Donnerstag donnerstags
auf Georgisch ხუთშაბათი (chutschabati) ხუთშაბათს (chutschabatß ) ხუთშაბათობით (chutschabatobit )
auf Deutsch (der) Freitag am Freitag freitags
auf Georgisch პარასკევი (paraßkewi) პარასკევს (paraßkewß ) პარასკევობით (paraßkewobit )
auf Deutsch (der) Samstag am Samstag samstags
auf Georgisch შაბათი (schabati) შაბათს (schabatß ) შაბათობით (schabatobit)
auf Deutsch (der) Sonntag am Sonntag sonntags
auf Georgisch კვირა (kwira) კვირას (kwiraß ) კვირაობით (kwiraobit )

Monate

Bearbeiten
(der) Monat, -es, -e (თვე, თვის(ა), თვეები)
auf Deutsch Duden-Transkription auf Georgisch auf Altgeorgisch Duden-Transkription
1. (der) Januar ianwari იანვარი აპნისი apnißi
2. (der) Februar theberwali თებერვალი სურწყუნისი ßurzqunißi
3. (der) März marti მარტი მირკანი mirkani
4. (der) April aprili აპრილი იგრიკა igrika
5. (der) Mai maißi მაისი ვარდობისთვე wardobißtwe
6. (der) Juni iwnißi ივნისი მკათათვე mkatatwe
7. (der) Juli iwlißi ივლისი თიბათვე tibatwe
8. (der) August agwißto აგვისტო მარიამობისთვე mariamobistwe
9. (der) September ßektemberi სექტემბერი ენკენისთვე enkenißtwe
10. (der) Oktober oktomberi ოქტომბერი ღვინობისთვე ghwinobißtwe
11. (der) November noemberi ნოემბერი გიორგობისთვე giorgobißtwe
12. (der) Dezember dekemberi დეკემბერი ქრისტეშობისთვე oder ტირისდენი krißteschobißtwe oder tirisdeni
Morphologische und syntaktische Einordnung der Monate
Bearbeiten
auf Deutsch auf Georgisch Duden-Transkription auf Georgisch Duden-Transkription auf Deutsch
im Januar იანვარში ianwarschi 1, 2 და 3 იანვარს pirwel, or da ßam ianwarß am 1., 2. und 3. Januar
im Februar თებერვალში theberwalschi 4, 5 და 6 თებერვალს otch, chut da ekwß teberwalß am 4., 5. und 6. Februar
im März მარტში martschi 7, 8 და 9 მარტს schwid, rwa da zchra martß am 7., 8. und 9. März
im April აპრილში aprilschi 10, 11 და 12 აპრილს at, tertmet da tormet aprilß am 10., 11. und 12. April
im Mai მაისში maißschi 13, 14 და 15 მაისს zamet, totchmet da tchutmet maißß am 13., 14. und 15. Mai
im Juni ივნისში iwnißschi 16, 17 და 18 ივნისს tekwßmet, tschwidmet da twramet iwnißß am 16., 17. und 18. Juni
im Juli ივლისში iwlißschi 19, 20 და 21 ივლისს zchramet, oz da ozdaert iwlißß am 19., 20. und 21. Juli
im August აგვისტოში agwißtoschi 22, 23 და 24 აგვისტოს ozdaor, ozdaßam da ozdaotch agwißtoß am 22., 23. und 24. August
im September სექტემბერში ßektemberschi 25, 26 და 27 სექტემბერს ozdachut, ozdaekwß da ozdaschwid ßektemberß am 25., 26. und 27. September
im Oktober ოქტომბერში oktomberschi 28, 29 და 30 ოქტომბერს ozdarwa, ozdazchra da ozdaat oktomberß am 28., 29. und 30. Oktober
im November ნოემბერში noemberschi 31 ნოემბერს ozdatertmet noemberß am 31. November
im Dezember დეკემბერში dekemberschi 1 და 2 დეკემბერს pirwel da or dekemberß am 1. und 2. Dezember

Jahreszeiten

Bearbeiten
Vier Jahreszeiten
auf Deutsch auf Georgisch Duden-Transkription Wann? Duden-Transkription auf Deutsch
1. (der) Frühling გაზაფხული gasapchuli გაზაფხულზე gasapchulse im Frühling
2. (der) Sommer ზაფხული sapchuli ზაფხულზე sapchulse im Sommer
3. (der) Herbst შემოდგომა schemodogoma შემოდგომაზე schemodgomase im Herbst
4. (der) Winter ზამთარი samtari ზამთარში samtarschi im Winter
Morphologische und syntaktische Einordnung der Jahreszeiten
Bearbeiten
Verteilung im Zeitraum
Sprache Jahreszeit Wann? (Frage nach Kontinuität) Wie oft ? (Frage nach Permanenz)
auf Deutsch (der) Frühling jeden Frühling frühlings
auf Georgisch გაზაფხული ყოველ გაზაფხულზე (qowel gasapchulse ) გაზაფხულობით (gasapchulobit)
auf Deutsch (der) Sommer jeden Sommer sommers
auf Georgisch ზაფხული ყოველ ზაფხულზე (qowel sapchulse ) ზაფხულობით (sapchulobit)
auf Deutsch (der) Herbst jeden Herbst herbsts
auf Georgisch შემოდგომა ყოველ შემოდგომაზე (qowel schemodgomase ) შემოდგომობით (schemodgomobit)
auf Deutsch (der) Winter jeden Winter winters
auf Georgisch ზამთარი (samtari) ყოველ ზამთარში (qowel samtarschi ) ზამთრობით (sam(-)trobit)

Einteilung der Jahre

Bearbeiten
Lexikalische Einteilung der Jahre
dieses Jahr letztes Jahr vorletztes Jahr vorvorletztes Jahr nächstes Jahr übernächstes Jahr
წელს შარშან შარშანწინ შარშანწინის წინ გაისად გარამეისად (Dialekt. Präg.)
zelß scharschan scharschanzin scharschanziniß zin gaißad garameißad
Lexikalische und morphologische Einordnung der Jahre
Bearbeiten
Lexikalische und morphologische Einteilung in Vergangenheit
von diesem Jahr vom letzten Jahr vom vorletzten Jahr vom vorvorletzten Jahr
წლევანდელი შარშანდელი შარშანწინდელი შარშანწინისწინდელი
zlewandeli scharschandeli scharschanzindeli scharschanzinißzindeli
Lexikalische und morphologische Einteilung in Zukunft
von diesem Jahr vom nächsten Jahr vom übernächsten Jahr
წლევანდელი გაისამდელი გარამეისამდელი
zlewandeli gaißamdeli garameißamdeli (Dialekt. Präg.)

Entlehnungen

Bearbeiten

Das Georgische hat im Laufe seiner Geschichte 40 Prozent der Lehnwörter aus dem Altgriechischen, Lateinischen, Französischen, Deutschen, Persischen, Arabischen, Armenischen, Russischen und (in den letzten Jahren) Englischen übernommen.

Entlehnter Wortschatz im Georgischen
Sprache od. Gruppe der Sprachen Prozentual
Kartwelischer Wortschatz 60 %
International 15 %
Griechisch 7 %
Persisch / Türkisch / Arabisch 7 %
Armenisch 3,6 %
Russisch 3,6 %
Wortschatz anderer Sprachen 8 %

Die Entlehnungen stehen meistens zur Verfügung als Synonyme. zum Beispiel;

'Zug' und 'Gefolge' im Georgischen
Georgisch Duden-Transkription Deutsche Bedeutung
სვლა ßwla (das) Ziehen, (der) Zug
საზეიმო სვლა ßaseimo ßwla Feierzug
სამგლოვიარო სვლა ßamglowiaro ßwla Trauergefolge, Trauergeleit
საპროტესტო სვლა ßaproteßto ßwla Protestzug
ამალა (Lehnwort) amala (arab.) Gefolge, Begleitung einer hochgestellten Persönlichkeit
პროცესია (Lehnwort) prozeßia (lat.) Trauerzug

Germanismen

Bearbeiten
Deutsche Entlehnungen im Georgischen (oft über das Russische entnommen)
Wortformen auf Georgisch Duden-Transkription Wortbedeutungen auf Deutsch
აბზაცი (absazi) Absatz
აისბერგი (aißbergi) Eisberg
ალპინისტი (alpinisti) Alpinist
ანშლუსი (anschlußi) Anschluss
ბანკნოტი (banknoti) Banknote
ბიუსტჰალტერი (biußthalteri) Büstenhalter
ბლიცკრიგი (blizkrigi) Blitzkrieg
ბოცმანი (bozmani) Bootsmann
ბუნკერი (bunkeri) Bunker
ბუტერბროდი (buterbrodi) Butterbrot
ბუღალტერი (bughalteri) Buchhalter
გასტარბაიტერი (gaßtarbaiteri) Gastarbeiter
გასტროლი (gaßtroli) Gastspiel
ენდშპილი (endschpili) Endspiel
ვალტორნა (waltorna) Waldhorn
ვაგონი (vagoni) Waggon
ვუნდერკინდი (wunderkindi) Wunderkind
იუნკერი (iunkeri) Junker
კანცლერი (kanzleri) Kanzler
კაიუტა (kaiuta) Kajüte
კიტჩი (kitschi) Kitsch
კურორტი (kurorti) Kurort
კულტურტრეგერი (kulturtregeri) Kulturträger
ლაიტმოტივი (laitmotiwi) Leitmotiv
ლანდშაფტი (landschapti) Landschaft
ლოზუნგი (losungi) Losung
მასშტაბი (maßschtabi) Maßstab
მატროსი (matroßi) Matrose
პუტჩი (putschi) Putsch
რუკზაკი (ruksaki) Rucksack
ტორფი (torpi) Torf
ფლეიტა (pleita) Flöte
ფილტრი (piltri) Filter
ფოიერვერკი (poierwerki) Feuerwerk
შპრიცი (schprizi) Spritze
შტრიხი (schtrichi) Strich
შტურმი (schturmi) Sturm
შლაგბაუმი (schlagbaumi) Schlagbaum
შრიფტი (schripti) Schrift
ცაიტნოტი (zaitnoti) Zeitnot
ციფერბლატი (ziperblati) Zifferblatt
ცუგცვანგი (zugzwangi) Zugzwang
ჰალსტუხი (halßtuchi) Krawatte

Gräzismen

Bearbeiten
Griechische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf Griechisch Duden-Transkription Wortbedeutungen auf Deutsch
აეროდინამიკა (aerodinamika) Aerodynamik
აგნოსტიციზმი (agnoßtizismi) Agnostizismus
აგონია (agonia) Agonie
აკადემია (akademia) Akademie
აკრიბია (akribia) Akribie
აკრობატიკა (akrobatika) Akrobatik
აკრონიმი (akronimi) Akronym
აკუსტიკა (akußtika) Akustik
ალეგორია (alegoria) Allegorie
ამფიბია (ampibia) Amphibium
ანემია (anemia) Anämie
ანესთეზია (aneßtesia) Anästhesie
ანაქრონიზმი (anakronismi) Anachronismus
ანაგრამა (anagrama) Anagramm
ანალოგია (analogia) Analogie
ანალიზი (analisi) Analyse
ანარქია (anarkia) Anarchie
ანატომია (anatomia) Anatomie
ანეკდოტი (anekdoti) Anekdote
ანოდი (anodi) Anode
ანომალია (anomalia) Anomalie
ანორექსია (anorekßia) Anorexie
ანტაგონისტი (antagonißti) Antagonist
ანტარქტიდა (antarktida) Antarktis
ანთოლოგია (antologia) Anthologie
ანთროპოლოგია (antropologia) Anthropologie
ანტიქრისტე (antikrißte) Antichrist
ანტიპათია (antipatia) Antipathie
ანტონიმი (antonimi) Antonym
აორტა (aorta) Aorta
აპათია (apatia) Apathie
აფორიზმი (aporismi) Aphorismus
აპლაზია (aplasia) Aplasie
აპოდიქტური (apodikturi) Apodiktisch
აპოკალიფსი (apokalipßi) Apokalypse
აპოკრიფი (apokripi) Apokryphen
აპოლოგია (apologia) Apologie
აპორია (aporia) Aporie
აპოსტაზია (apoßtasia) Apostasie
აპოსტროფი (apoßtropi) Apostroph
აფთიაქი (aptiaki) Apotheke
აფსისი (apßißi) Apsis
არაქნოფობია (araknopobia) Arachnophobie
არქეოლოგია (arkeologia) Archäologie
არქიტექტურა (arkitektura) Architektur
არქივი (arkivi) Archiv
არისტოკრატია (arißtokratia) Aristokratie
აზბესტი (asbeßti) Asbest
ასკეზი (aßkesi) Askese
ასფალტი (aßpalti) Asphalt
ასტიგმატიზმი (aßtigmatismi) Astigmatismus
ასტროლოგია (aßtrologia) Astrologie
ასტრონავტი (aßtronawti) Astronaut
ასტრონომია (aßtronomia) Astronomie
ასიმეტრია (aßimetria) Asymmetrie
ათეიზმი (ateismi) Atheismus
ათლეტი (atleti) Athlet
ატლასი (atlaßi) Atlas
ატმოსფერო (atmoßpero) Atmosphäre
ატომი (atomi) Atom
ავტარქია (awtarkia) Autarkie
აუტიზმი (autismi) Autismus
ავტო (awto) Auto
ავტობიოგრაფია (awtobiograpia) Autobiographie
ავტოქტონური (awtoktonuri) Autochthon
ავტოდიდაქტი (awtodidakti) Autodidakt
ავტოგნოზია (awtognosia) Autognosie
ავტოკრატი (awtokratia) Autokrat
ავტომატი (awtomati) Automat
ავტომატიზმი (awtomatismi) Automatismus
აუტოფსია (autopsia) Autopsie
აქსიომა (akßioma) Axiom
ბაქტერია (baqteria) Bakterie
ბალისტიკა (balißtika) Ballistik
ბარი (bari) Bar
ბარბაროსი (barbaroßi) Barbar
ბარიტონი (baritoni) Bariton
ბარომეტრი (barometri) Barometer
ბაზილიკა (basilika) Basilika
ბაზისი (basißi) Basis
ბიბლია (biblia) Bibel
ბიბლიოთეკა (biblioteka) Bibliothek
ბიოგრაფია (biograpia) Biographie
ბიოლოგია (biologia) Biologie
ბიოტოპი (biotopi) Biotop
ბოტანიკა (botanika) Botanik
ბრონქული სისტემა (bronkuli ßißtema) Bronchialsystem
ბრონქიტი (bronkiti) Bronchitis
დემონი (demoni) Dämon
დეკა (deka) Deka
დეკადა (dekada) Dekade
დელტა (delta) Delta
დემაგოგია (demagogia) Demagogie
დემოკრატია (demokratia) Demokratie
დემოსკოპია (demoßkopia) Demoskopie
დერმატოლოგია (dermatologia) Dermatologie
დესპოტი (despoti) Despot
დიაბეტი (diabeti) Diabetes
დიადოქი (diadoki) Diadoche
დიეტა (dieta) Diät
დიაგნოზი (diagnosi) Diagnose
დიაგონალი (diagonali) Diagonale
დიაკონი (diakoni) Diakon
დიალექტი (dialekti) Dialekt
დიალექტიკა (dialektika) Dialektik
დიალოგი (dialogi) Dialog
დიაფრაგმა (diapragma) Diaphragma
დიარია (diaria) Diarrhoea
დიასპორა (diaßpora) Diaspora
დიდაქტიკა (didaktika) Didaktik
დილემა (dilema) Dilemma
დინოზავრი (dinosavri) Dinosaurier
დიოდი (diodi) Diode
დიოპტრია (dioptria) Dioptrie
დიფტონგი (diptongi) Diphthong
დიპტიქი (diptiki) Diptychon
დისკოთეკა (dißkoteka) Diskothek
დისკოგრაფია (dißkograpia) Diskografie
დისკო (dißko) Diskus
დოგმა (dogma) Dogma
დრამა (drama) Drama
დინამიკი (dinamika) Dynamik
დინამიტი (dinamiti) Dynamit
დინამო (dinamo) Dynamo
დინასტია (dinaßtia) Dynastie
დისგრაფია (dißgrapia) Dysgraphie
დისლექსია (dißlekßia) Dyslexie
დისმორფია (dißmorpia) Dysmorphie
ეგოისტი (egoißti) Egoist
ეკლესია (ekleßia) Ekklesia
ეკოლოგია (ekologia) Ökologie
ეკონომია (ekonomia) Ökonomie
ელექტროობა (elektrooba) Eklektizismus
ეკლიფსი (eklipßi) Eklipse
ექსტაზი (ekßtasi) Ekstase
ელექტრონი (elektroni) Elektron
ელიპსი (elipßi) Ellipse
ემპათია (empatia) Empathie
ემპირიკა (empirika) Empirik
ენდემია (endemia) Endemie
ენერგია (energia) Energie
ენიგმა (enigma) Enigma
ფილანთროპი (pilantropia) Philanthrop
ფილოსოფია (piloßopoßi) Philosophie
ფლეგმატიკოსი (plegmatikoßi) Phlegmatiker
ფობია (pobia) Phobie
ფონეტიკა (ponetika) Phonetik
ფოტონი (potoni) Photon
ფოტოსინთეზი (potoßintesi) Photosynthese
ფოტოგრაფია (potograpia) Fotografie
ფრაზა (prasa) Phrase
ფიზიკა (pisika) Physik
ფიზიოგნომია (pisiognomia) Physiognomie
ფსალმუნი (pßalmuni) Psalm
ფსევდონიმი (pßewdonimi) Pseudonym
ფსიქიატრია (pßikiatria) Psychiatrie
ფსიქოლოგია (pßikologia) Psychologie
ფსიქოსომატიკა (pßikoßomatika) Psychosomatik
ქამელეონი (kameleoni) Chamäleon
ქაოსი (kaoßi) Chaos
ქარიზმა (karisma) Charisma
ქიმია (kimia) Chemie
ქირურგია (kirurgia) Chirurgie
ქლოროფილი (kloropili) Chlorophyll
ქოლერიკი (koleriki) Choleriker
ქრისტე (krißte) Christus
ქრომატოგრაფია (kromatograpia) Chromatographie
ქრომოსომა (kromoßoma) Chromosom
ქრონოგრაფი (kronograpia) Chronograph
ქრონოლოგია (kronologia) Chronologie
ქრონომეტრი (kronometri) Chronometer
ქსენოფობია (kßenopobia) Xenophobie
ქსეროგრაფია (kßerograpia) Xerographie
ქსილოფონი (kßiloponi) Xylophon
ციკლონი (zikloni) Zyklon
ციკლი (zikli) Zyklus
ცილინდრი (zilindri) Zylinder
ცინიკური (zinikuri) zynisch
ჰაგიოგრაფია (hagiograpia) Hagiographie
ჰემატომა (hematoma) Hämatom
ჰარმონია (harmonia) Harmonie
ჰედონიზმი (hedonismi) Hedonismus
ჰემისფერო (hemißpero) Hemisphäre
ჰერმენევტიკა (hermenewtika) Hermeneutik
ჰეროიკული (heroikuli) heroisch
ჰოლოგრაფია (holograpia) Holografie
ჰორიზონტი (horisonti) Horizont
ჰორმონი (hormoni) Hormon
ჰოროსკოპი (horoßkopi) Horoskop
ჰიბრიდი (hibridi) hybrid
ჰიდრანტი (hidranti) Hydrant
ჰიდროლოგია (hidrologia) Hydrologie
ჰიგიენა (higiena) Hygiene
ჰიმნოგრაფია (himnograpia) Hymnographie
ჰიპნოზი (hipnosi) Hypnose
ჰიპნოთერაპია (hipnoterapia) Hypnotherapie
ჰიპოთეკა (hipoteka) Hypothek
ჰიპოთეზა (hipotesa) Hypothese

Latinismen

Bearbeiten
(auch s.g. neulateinische Wortbildungen)
Lateinische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf Latein Duden-Transkription Wortbedeutungen auf Deutsch
ალიბი (alibi) Alibi
ელემენტი (elementi) Element
გლობუსი (globußi) Globus
ინკოგნიტო (inkognito) Inkognito
ლიბიდო (libido) Libido
მაქსიმუმი (maksimumi) Maximum
მინიმუმი (minimumi) Minimum
რეფერატი (reperati) Referat
ფიქცია (pikzia) Fiktion
ფუნქცია (punkzia) Funktion
ულტიმატუმი (ultimatumi) Ultimatum
ორატორი (oratori) Redner
კამერა (kamera) Camera
კამპუსი (kampusi) Campus
კომბინაცია (kombinazia) Kombination
რეცეფცია (rezepzia) Rezeption
კონცეფცია (konzepzia) Konzeption
ფედერაცია (pederazia) Föderation
კონფიგურაცია (konfigurazia) Konfiguration
ექსტრემისტი (ekstremisti) Extremist
ტერორისტი (teroristi) Terrorist
ფოკუსი (pokußi) Focus
გენიოსი (gemioßi) Genius
პროცესია (prozeßia) (das) Trauergeleit, (das) Trauergefolge, (der) Trauerzug.

Gallizismen

Bearbeiten
Französische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf Georgisch Transkription entlehnter Wörter Wortbedeutungen auf Französisch
აპერიტივი (aperitiwi) l’apéritif
აბონემენტი (abonementi) abonnement
ავანსცენა (awanßzena) avant-scène
ამპლუა (amplua) emploi
არტილერია (artileria) artillerie
ბალეტი (baleti) ballet
ბილიარდი (biliardi) billard
ბულიონი (bulioni) bouillon
ბორდელი (bordeli) un bordel
დირექტორი (direktori) le directeur
დირიჟორი (dirishori) le dirigeur
დევიზი (dewisi) la devise
დეჟავიუ (deshawiu) déjà vu
ვარიეტე (wariete) varieté (Theater)
ვერნისაჟი (vernißashi) vernissage
ვესტიბიული (weßtibiuli) vestibule
ვიზაჟისტი (wisashisti) visagist
ვიზიტი (wisiti) visite
ვულგარული (wulgaruli) vulgaire
დელიკატური (delikaturi) delicat
კაბარე (kabare) cabarett
კალორია (kaloria) une calorie
კუპონი (kuponi) coupon
მუშკეტერი (mushketeri) un mousquet, un mousquetaire
მენუეტი (menueti) menuett
მენიუ (meniu) le menu
მასკარადი (maßkaradi) maskerade
ომლეტი (omleti) omelett
ოტ კუტიური (otkuturi) La haute couture
პა (pa) pas (Theater)
პილოტაჟი (pilotashi) le pilotage
ჟურნალი (shurnali) journal
რაგუ (ragu) ragout
რეზიუმე (resiume) un résumé
საბოტაჟი (ßabotashi) sabotage
სუფლიორი (ßupliori) un souffleur
ტაბლო (tablo) tableau
ტუალეტი (tualeti) toilette
ფურშეტი (pursheti) la fourchette
შანსი (shanßi) une chance
შანსონი (shanßoni) chanson

Arabismen

Bearbeiten
Arabische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf Georgisch Duden-Transkription Wortbedeutungen auf Deutsch
ამალა (amala) (das) Gefolge (Begleitung einer hochgestellten Persönl.)
ბაითი (baiti) (die) Hütte. (Jargon: Bude, Spelunke)
ბალღამი (balghami) (der) Eiterherd
ბურჯი (burdshi) (die) Säule
დოვლათი (dowlati) (der) Reichtum eines Landes; (die) Wohlhabenheit einer Pers.
მუხანათი (muchanati) brutal
ზარალი (sarali) (der) Schaden (Beschädigung od. eines Defektes)
ფიქრი (pikri) nachdenken, zaudern
ზიანი (siani) (der) Schaden (Gesundheitl. Beeinträchtigung)
საღი (ßaghi) gesund, heil
სევდა (ßevda) (die) Trübsal
სიფათი (sipati) Jargon: (die) Fresse, (die) Fratze
ყალბი (qalbi) falsch
ხაზინა (chasina) (das) Budget
ხალასი (chalaßi) echt, rein
ხალისი (chalißi) (das) Vergnügen
ხალხი (chalchi) (das) Volk, (die) Leute
ხათრი (chatri) (der) Respekt
ხარჯი (chardshi) (die) Unkosten
ჯიბრი (dshabri) (die) Rache, (der) Zwist.

Iranismen

Bearbeiten
(Entlehnungen hauptsächlich aus dem Persischen, entlehnt in verschiedenen Zeitabschnitten)
Iranische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf Georgisch Duden-Transkription Wortbedeutungen auf Deutsch
ალუბალი (alubali) (die) Kirsche
ბალი (bali) (die) Weichsel
ბალიში (balischi) (das) Kissen
ბოსტანი (bostani) (der) Gemüsegarten
დარდი (dardi) (der) Kummer, (das) Leid
დილეგი (dilegi) (der) Kerker
თუთა (tuta) (die) Maulbeere
ლობიო (lobio) (die) Bohne
მანქანა (mankana) (das) Auto
ნიადაგი (niadagi) (der) Boden
ოთახი (otachi) (das) Zimmer
სასტიკი (ßaßtiki) brutal
ტანი (tani) (der) Körper
ფარდა (parda) (der) Vorhang
ფანდი (pandi) (der) Handgriff, (der) Kunstgriff
ქარხანა (karchana) (das) Werk
ქაღალდი (kaghaldi) (das) Papier
ჩირქი (tschirki) (der) Eiter
ჩანგალი (tschangali) (die) Gabel
ჩარხი (tscharchi) (die) Werkbank
ხანჯალი (chandshali) (der) Dolch
ხაზინადარი (chasinadari) arab.-pers. Bildung (der) Zahlmeister, (der) Pfennigmeister, (die) Tresorier
ჯავრი (dshavri) (die) Sorge

Anglizismen

Bearbeiten
Englische Entlehnungen im Georgischen
Wortformen auf georgisch Duden-Transkription entlehnter Wortformen Wortbedeutungen auf Englisch
აუტპუტი (autputi) output
აუტსაიდერი (autsaideri) outsider
აუტსორსინგი (autßorßingi) outsourcing
ბეიბისიტერი (beibißiteri) babysitter
ბესტსელერი (beßtßeleri) bestseller
ბ(ი)უჯეტი (biudsheti) Budget
ბიზნესი (bisneßi) business
ბრენდი (brendi) brand
ბულინგი (bulingi) bullying
ბროკერი (brokeri) broker
დააფდეითება (daadeiteba) update
დაკლიკვა (daklikwa) click
დალაიქება (dalaikeba) like
დათაგვა (datagwa) tag
დაფორვარდება (daporwardeba) forward
დაქენსელება (dakenßeleba) cancel
დედლაინი (dedlaini) deadline
დესტინაცია (deßtinazia) destination
დეიოფი (deiopi) day off
დეფოლტი (depolti) default
დილერი (dileri) dealer
დისემინაცია (dißeminazia) dissemination
დრაივი (draivi) drive
დუთიფრი (dutipri) duty free
ევალუაცია (ewaluazia) evaluation
ევიდენსი (ewidenßi) evidence
ემერჯენსი (emerdshenßi) emergency
ექშენ ფლენი (ekshenpleni) action plan
ვალიდურობა (waliduroba) validity
ვიქტიმიზაცია (wiktimisazia) victimisation
ვიქტიმბლეიმინგი (wiktimbleimingi) victim blaming
ვიქტიმშეიმინგი (wiktimsheimingi) victim shaming
თიმვორკი (timworki) teamwork
თოქშოუ (tokshou) talkshow
იმპიჩმენტი (impitschmenti) impeachment
იმპლემენტაცია (implementazia) implementation
ინვესტორი (inwestori) investor
ინპუტი (inputi) input
ინსპირაცია (inßpirazia) inspiration
კომიქსი (komikßi) comics
კოლაბორაცია (kolaborazia) collaboration
ლიზინგი (lisingi) leasing
ლუზერი (luseri) loser
მარკეტინგი (marketingi) marketing
მეინსტრიმი (meinßtrimi) mainstream
მენეჯმენტი (menedshmenti) management
მობინგი (mobingi) mobbing
ნოუტბუკი (noubuki) notebook
პენალტი (penalti) penalty
სამმიტი (samiti) summit
სტრიმინგი (ßtrimingi) streaming
ფიტნესი (pitneßi) fitness
ჯინსი (dshinßi) jeans
ჰენდაუტი (hendauti) handout

Dialekte

Bearbeiten

Die Georgische Sprache unterteilt sich in 18 regionale Dialekte, deren Grenzen den Grenzen historischer Regionen Georgiens entsprechen und die nach ihren Charakteristika in fünf Haupt-Dialektgruppen eingeteilt werden, und in einen Soziolekt:[1]

 
Regionale Verbreitung georgischer Dialekte:
  • Imerchewisch
  • Adscharisch
  • Gurisch
  • Imeretisch
  • Letschchumisch
  • Ratschisch
  • Mes’chisch (Samzchisch)
  • Dschawachisch
  • Kartlisch
  • Mochewisch
  • Mtiuletisch-Gudamaq’risch
  • Chewsurisch
  • Tuschisch
  • Pschawisch
  • Tianetisch
  • Kachetisch
  • Ingiloisch
    • Nordwestliche Dialekte
    • Südwestliche Dialekte
    • Zentrale Dialekte
      • Kartlisch (georgisch ქართლური Kartluri) in der Region Kartlien, der zahlreichste Dialekt (ohne die manchmal als „Oberkartlien“ bezeichneten Regionen Samzche-Dschawachetiens),
      • Mes’chisch (georgisch მესხური Meschuri) in der Region Meschetien, im Mittelalter und heute wieder alternativ auch Samzche genannt (Westteil der Großregion Samzche-Dschawachetien),
      • Dschawachisch (georgisch ჯავახური Dschawachuri) in der Region Dschawachetien (Ostteil der Großregion Samzche-Dschawachetien),
    • Östliche Dialekte
     
    Hauptverbreitungsgebiete Südkaukasischer (Kartwelischer) Sprachen, deren Sprecher in Georgien traditionell alle zur Ethnie der Georgier gezählt werden.

    Alle Dialekte und auch der Soziolekt Judäo-Georgisch sind untereinander mehrheitlich verständlich und nähern sich zunehmend dem hochsprachlichen Standard der georgischen Schriftsprache an. Demgegenüber sind die verwandten südkaukasischen (kartwelischen) Sprachen, die sanischen Sprachen Mingrelisch und Lasisch sowie das Swanische, mit dem Georgischen mehrheitlich nicht mehr verständlich und werden deshalb in der Kaukasiologie als separate Sprachen klassifiziert. Aufgrund der seit dem Frühmittelalter gemeinsamen Verwendung des Georgischen als georgisch-orthodoxe Kirchensprache (in Lasistan, im Nordosten der Türkei nur bis zur Islamisierung im 14.–17. Jahrhundert, in den anderen Gebieten bis heute), als Adels- und Schriftsprache werden die Sprecher dieser verwandten Sprachen in Georgien aber bis heute zu den ethnischen Georgiern gezählt.[3]

    Familiennamen

    Bearbeiten

    Ca. 70 % der georgischen Familiennamen wurden aus Patronymen gebildet, die auf -dse (geschrieben: -ძე) (altgeorgisch „Sohn“) endeten, oder auf -schwili (geschrieben: -შვილი) („Kind“).

    Viele georgische Familiennamen können anhand ihrer Endungen sprachlich-dialektal bestimmten Regionen des Landes zugeordnet werden, aus denen sie ursprünglich stammen.

    Literatur

    Bearbeiten
    • Marine Bokhashvili: Einführung in die georgische Schrift. Buske, Hamburg 2007, ISBN 978-3-87548-433-5.
    • Lia Abuladze, Andreas Ludden: Lehrbuch der georgischen Sprache. 2., überarbeitete Auflage. Buske, Hamburg 2011, ISBN 978-3-87548-620-9 (inklusive Audio-CD).
    • Marcello Cherchi: Georgian. LINCOM Europa, München / Newcastle 1999, ISBN 3-89586-119-7.
    • Farshid Delshad: Georgica et Irano-Semitica, Studies on Iranian and Semitic Loanwords in Classical Georgian, Philological Approaches towards Historical-Comparative Linguistics. Deutscher Wissenschafts-Verlag, Baden-Baden 2009.
    • Steffi Chotiwari-Jünger, Damana Melikischwili, Lia Wittek: Georgische Verbtabellen. Buske, Hamburg 2010, ISBN 978-3-87548-510-3.
    • Georgij A. Klimov: Einführung in die kaukasische Sprachwissenschaft. aus dem Russischen von Jost Gippert. Buske, Hamburg 1994, ISBN 3-87548-060-0.
    • Michael Jelden: Deutsch-Georgisches Wörterbuch. Buske, Hamburg 2001, ISBN 3-87548-234-4.
    • Yolanda Marchev: Deutsch-georgisches Wörterbuch. Kaukasus-Verlag, Freudenstadt 1999.
    • Heinz Fähnrich: Kurze Grammatik der georgischen Sprache. 3. Auflage. Langenscheidt u. Verlag Enzyklopädie, Leipzig u. a. 1993.
    • Heinz Fähnrich: Kartwelische Wortschatzstudien. Friedrich-Schiller-Universität, Jena 2002, ISBN 3-9808569-1-7.
    • Heinz Fähnrich: Linguistische Termini Georgisch-Deutsch. Shaker Verlag, Aachen 2003, ISBN 3-8322-7231-3.
    • Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. Brill, Leiden 2013, ISBN 978-90-04-24921-9.
    • Kita Tschenkéli: Einführung in die georgische Sprache. Band 1: Theoretischer Teil. Band 2: Praktischer Teil. Amirani, Zürich 1958, ISBN 3-85521-001-2.
    • Kita Tschenkéli: Georgisch-deutsches Wörterbuch. 3 Bände. Zürich 1965–1974. (Neuauflage: 2007, ISBN 978-3-85521-002-2)
    • Lia Abuladze, Andreas Ludden: Grundwortschatz Georgisch. Buske, Hamburg 2011, ISBN 978-3-87548-550-9.
    Bearbeiten
    Wikiquote: Georgische Sprichwörter – Zitate

    Fußnoten

    Bearbeiten
    1. ↑ Kevin Tuite: The geography of Georgian q´e. S. 5–6. Georgij A. Klimov: Einführung in die kaukasische Sprachwissenschaft. Hamburg 1994, S. 90.
    2. ↑ Zur Lokalisierung, vgl. diese ethnische Karte des Iran von Dr. M. Izady (Columbia University): eingezeichnet südlich von Arak, ostnordöstlich von Isfahan als „Georgians & Armenians“.
    3. ↑ Georgij A. Klimov: Einführung in die kaukasische Sprachwissenschaft. Hamburg 1994, S. 88–94.
    Abgerufen von „https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Georgische_Sprache&oldid=248661355“