Trivialname (Chemie)
Trivialnamen sind Namen für chemische Verbindungen, die nicht den systematischen Nomenklaturregeln der Chemie entsprechen und daher nur in seltenen Fällen und dann auch nur partiell Aufschluss über die Zusammensetzung und Struktur der Verbindung geben, beispielsweise Michlers Keton, wo die Teilstruktur Keton genannt wird. Trivialnamen stammen meist aus der Zeit vor der Einführung der Nomenklatur oder werden der Einfachheit halber verwendet, wenn der systematische Name sehr kompliziert ist. Teilweise (etwa bei Heterocyclen, Biomolekülen oder kondensierten polycyclischen Kohlenwasserstoffen) sind Trivialnamen auch als Bestandteile in die heutige systematischen Nomenklatur eingegangen. Auch in den übrigen Fällen werden Trivialnamen heute oft gleichberechtigt neben den IUPAC-Namen benutzt.
Bei vielen organischen Stoffen sind fast nur Trivialnamen gebräuchlich, da es bei komplizierten organischen Stoffen zunehmend schwierig wird, überhaupt einen korrekten IUPAC-Namen anzugeben. Solche IUPAC-Namen sind oft sehr lang und komplex, sie können die fachliche Kommunikation behindern, statt diese zu erleichtern.
Die in den nachfolgenden Listen aufgeführten Stoffe stellen eine beispielhafte Auswahl dar. Sie enthalten keine Trivialnamen von Stoffgemischen und Mineralien.
Anorganische Stoffe Bearbeiten
Feste Substanzen Bearbeiten
Flüssigkeiten Bearbeiten
Bei den hier genannten Substanzen handelt es sich fast ausnahmslos um wässrige Lösungen.
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Barytwasser | Bariumhydroxid | Ba(OH)2 |
Borwasser | Orthoborsäure | H3BO3 |
Carosche Säure | Peroxomonoschwefelsäure | H2SO5 |
Eau de Javel, Javelwasser | Kaliumhypochlorit | KOCl (aq) |
Eau de Labarraque | Natriumhypochlorit | NaOCl (aq) |
Flusssäure | Fluorwasserstoffsäure | HF |
Kalkmilch | Calciumhydroxid | Ca(OH)2 |
Kalilauge | Kaliumhydroxid | KOH |
Kalkwasser | Calciumhydroxid | Ca(OH)2 |
Magnesia-Milch | Magnesiumhydroxid | Mg(OH)2 |
Natronlauge | Natriumhydroxid | NaOH |
Pyroschwefelsäure | Dischwefelsäure | H2S2O7 |
Salmiakgeist | Ammoniak | NH3 |
Salzsäure | Chlorwasserstoffsäure | HCl |
Scheidewasser | Salpetersäure | HNO3 |
Schweres Wasser | Deuteriumoxid | D2O |
Überschweres Wasser | Tritiumoxid | T2O |
Theaterblut | Eisenthiocyanat | Fe(SCN)3 |
Vitriolöl | Schwefelsäure | H2SO4 |
Wasser | Dihydrogenoxid, Oxidan | H2O |
Gase Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Ammoniak | Stickstofftrihydrid | NH3 |
Blausäure | Cyanwasserstoff | HCN |
Dampf | Dihydrogenoxid, Oxidan (gasförmig) | H2O |
Knallsäure | Formonitriloxid | HCNO |
Kohlendioxid | Kohlenstoffdioxid | CO2 |
Kohlenmonoxid | Kohlenstoffmonoxid | CO |
Lachgas | Distickstoffmonoxid | N2O |
Ozon | Trisauerstoff | O3 |
Schwefelwasserstoff | Sulfan | H2S |
Organische Stoffe Bearbeiten
Alkane / Alkene / Alkine / Halogenalkane und -alkene Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Tetrachlorkohlenstoff | Tetrachlormethan | CCl4 |
Chloroform | Trichlormethan | CHCl3 |
Iodoform | Triiodmethan | CHI3 |
Per(chlor) | Tetrachlorethen | C2Cl4 |
Tri(chlor) | Trichlorethen | C2HCl3 |
Freon 12 | Dichlordifluormethan | CCl2F2 |
Ethylen | Ethen | C2H4 |
Propylen | Propen | C3H6 |
Acetylen | Ethin | C2H2 |
Alkohole Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Alkohol, Trinkalkohol, Spiritus, Primasprit, Weingeist | Ethanol | |
Amylalkohol | Pentan-1-ol | |
Carbinol, Holzalkohol, Holzgeist | Methanol | |
Ethylenglycol, Glycol | Ethan-1,2-diol | |
Glycerin, Glycerol | Propan-1,2,3-triol | |
Zimtalkohol | 3-Phenyl-2-propenol |
Phenole Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Phenol | Hydroxybenzen | |
Brenzcatechin | 1,2-Dihydroxybenzen | |
Resorcin | 1,3-Dihydroxybenzen | |
Hydrochinon | 1,4-Dihydroxybenzen | |
Pyrogallol | 1,2,3-Trihydroxybenzen | |
Hydroxyhydrochinon | 1,2,4-Trihydroxybenzen | |
Phloroglucin | 1,3,5-Trihydroxybenzol |
Aldehyde Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Acetaldehyd | Ethanal | |
Benzaldehyd Bittermandelöl |
Phenylmethanal | |
Butyraldehyd | Butanal | |
Formaldehyd | Methanal | |
Zimtaldehyd | 3-Phenyl-2-propenal |
Ketone/Ether Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Aceton | 2-Propanon/Dimethylketon | |
Ether | Diethylether | |
Anisol | Methoxybenzol | |
Dioxan | 1-4-Dioxacyclohexan |
Kohlensäurederivate Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Harnstoff | Kohlensäurediamid | (NH2)2CO |
Phosgen | Kohlensäuredichlorid | Cl2CO |
Organische Säuren Bearbeiten
Monocarbonsäuren Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Ameisensäure | Methansäure | HCOOH |
Essigsäure | Ethansäure | CH3COOH |
Propionsäure | Propansäure | C2H5COOH |
Buttersäure | Butansäure | C3H7COOH |
Valeriansäure | Pentansäure | C4H9COOH |
Capronsäure | Hexansäure | C5H11COOH |
Önanthsäure/Pimelinsäure | Heptansäure | C6H13COOH |
Caprylsäure | Octansäure | C7H15COOH |
Pelargonsäure | Nonansäure | C8H17COOH |
Caprinsäure | Decansäure | C9H19COOH |
Laurinsäure | Dodecansäure | C11H23COOH |
Myristinsäure | Tetradecansäure | C13H27COOH |
Palmitinsäure | Hexadecansäure | C15H31COOH |
Margarinsäure | Heptadecansäure | C16H33COOH |
Stearinsäure | Octadecansäure | C17H35COOH |
Arachinsäure | Eicosansäure | C19H39COOH |
Behensäure | Docosansäure | C21H43COOH |
Lignocerinsäure | Tetracosansäure | C23H47COOH |
Cerotinsäure | Hexacosansäure | C25H51COOH |
Montansäure | Octacosansäure | C27H55COOH |
Melissinsäure | Triacontansäure | C29H59COOH |
Weitere Carbonsäuren Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Acetessigsäure | 3-Oxobutansäure | |
Äpfelsäure | 2-Hydroxybutan-1,4-disäure | |
Ascorbinsäure, Vitamin C | (R)-5-((S)-1,2-Dihydroxyethyl)-3,4-dihydroxy-5H-furan-2-on | |
Benzilsäure | Hydroxydiphenylethansäure | |
Bernsteinsäure | 1,4-Butandisäure | |
Brenztraubensäure | 2-Oxopropansäure | |
Fumarsäure | (E)-2-Butendisäure | |
Glycolsäure | 2-Hydroxyethansäure | |
Glyoxylsäure | Ethanalsäure | |
Maleinsäure | (Z)-2-Butendisäure | |
Malonsäure | 1,3-Propandisäure | |
Milchsäure | 2-Hydroxypropansäure | |
Oxalsäure | Ethandisäure | |
Salicylsäure | 2-Hydroxybenzoesäure | |
Weinsäure | 2,3-Dihydroxybutandisäure | |
Zitronensäure | 2-Hydroxypropan-1,2,3-tricarbonsäure | |
Zimtsäure | (E)-3-Phenylpropensäure | |
Zuckersäure | Glucarsäure | |
siehe auch: Liste der Säuren |
Ester Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Amylacetat | Pentylethanoat | CH3COOC5H11 |
Birnenäther | Pentylethanoat | CH3COOC5H11 |
Essigäther | Ethylethanoat | CH3COOC2H5 |
Nitroglycerin | Glycerintrinitrat | C3H5(ONO2)3 |
Amine Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Cadaverin | 1,5-Diaminopentan | |
Putrescin | 1,4-Diaminobutan |
Mehrfunktionelle Verbindungen Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Acetylsalicylsäure | 2-(Acetyloxy)benzoesäure | |
Paracetamol | N-(4-Hydroxyphenyl)acetamid |
Organische Salze Bearbeiten
Trivialname | IUPAC-Name | chemische Formel |
---|---|---|
Bleizucker | Blei(II)-acetat | Pb(CH3COO)2 |
Brechweinstein | Kaliumantimonyltartrat | K[C4H2O6Sb(OH)2] · 1/2 H2O |
Essigsaure Tonerde | Aluminiumdiacetat | Al(CH3COO)2OH |
Grünspan | Kupfer(II)-acetat | basisches Kupferacetat |
Meerwein-Salz (unpräzise) | Trimethyloxoniumtetrafluoroborat | |
Rochellesalz | Kalium-Natrium-Tartrat | KNaC4H4O6 |
Seignettesalz | Kalium-Natrium-Tartrat | KNaC4H4O6 |
Weinstein | Kaliumhydrogentartrat | KHC4H4O6 |
Aromatische Kohlenwasserstoffe Bearbeiten
Kohlenhydrate und Derivate Bearbeiten
Trivialname | chemische Bezeichnung | chemische Formel |
---|---|---|
Dextrose | Glucose | C6H12O6 |
Traubenzucker | ||
Fruchtzucker | Fructose | C6H12O6 |
Lävulose | ||
Malzzucker | Maltose | C12H22O11 |
Milchzucker | Lactose | C12H22O11 |
Zucker | Saccharose | C12H22O11 |
Dinitrocellulose | Cellulosedinitrat | (C6H8O9N2)n |
Kollodiumwolle | ||
Nitrocellulose | Cellulosetrinitrat | (C6H7O11N3)n |
Schießbaumwolle | ||
Acetylcellulose | Cellulosediacetat | (C10H14O7)n |
Metallorganische Verbindungen Bearbeiten
Literatur Bearbeiten
- Christian Wiegand: „Entstehung und Deutung wichtiger organischer Trivialnamen. I. Kohlenwasserstoffe der Benzolreihe“, in: Angewandte Chemie, 1948, 60 (4), S. 109–111 (doi:10.1002/ange.19480600407).
- Christian Wiegand: „Entstehung und Deutung wichtiger organischer Trivialnamen. II. Mehrkernige isocyclische Kohlenwasserstoffe“, in: Angewandte Chemie, 1948, 60 (5), S. 127–129 (doi:10.1002/ange.19480600506).
- Christian Wiegand: „Entstehung und Deutung wichtiger organischer Trivialnamen. III. Heterocyclische Verbindungen“, in: Angewandte Chemie, 1948, 60 (7/8), S. 204–207 (doi:10.1002/ange.19480600709).
- M. Binnewies et alii: Allgemeine und Anorganische Chemie. 2. Auflage. Spektrum, 2011, ISBN 3-8274-2533-6, S. 9–11.